W historii druku, liczba książek wydawanych w danym kraju stanowiła nie tylko wskaźnik rozwoju kulturalnego, ale także odzwierciedlenie sytuacji politycznej, społecznej i ekonomicznej. Kiedy książek było za mało, oznaczało to zazwyczaj, że nie działo się najlepiej. Ale były też okresy, kiedy na półkach znalazły się tylko pojedyncze tytuły. W tym poradniku przyjrzymy się, w których latach w wybranych krajach drukowano mniej niż 2 książki na 1 mieszkańca. Może to być bardziej fascynujące, niż się wydaje!
Rozkwit i kryzys – na przestrzeni wieków
Historia druku jest pełna wzlotów i upadków. W średniowieczu książki były prawdziwym rarytasem – ręcznie przepisywane przez mnichów i nielicznych skrybów. To nie były czasy, w których każda rodzina mogła sobie pozwolić na biblioteczkę. Można by pomyśleć, że z czasem sytuacja się poprawiała, jednak na przestrzeni wieków były okresy, gdy liczba książek na mieszkańca malała. Niektóre wydarzenia historyczne, takie jak wojny, epidemie czy kryzysy gospodarcze, miały duży wpływ na rozwój rynku książki.
W XVII i XVIII wieku, kiedy wynaleziono mechanizmy druku, produkcja książek zaczęła wzrastać. Jednak nie wszędzie panował optymizm – wiele krajów, szczególnie tych dotkniętych wojną, miało problem z zapewnieniem odpowiedniej liczby książek na rynku. W takich czasach, gdy narody walczyły o przetrwanie, książki schodziły na drugi plan, a liczba wydanych egzemplarzy na mieszkańca była bardzo niska.
Rewolucja technologiczna a książki
W XIX wieku, gdy pojawiły się nowoczesne maszyny drukarskie, przewrócono do góry nogami wszystkie dotychczasowe standardy. Książki stały się dostępniejsze, a ich produkcja przyspieszyła. Jednak jak w każdej historii technologicznych przełomów, nie wszyscy na początku potrafili skorzystać z nowych możliwości. Były kraje, które wciąż zmagały się z brakiem infrastruktury, wykształcenia czy odpowiednich zasobów, przez co produkcja książek była ograniczona.
Okazuje się, że w pewnych okresach, mimo rosnącej technologii druku, niektóre państwa z powodu stagnacji politycznej i ekonomicznej drukowały mniej niż 2 książki na 1 mieszkańca. W takich latach książki były traktowane jak towar luksusowy, dostępny tylko dla wybranych. Ciekawym przykładem są wydarzenia związane z okresem międzywojennym, w którym niektóre kraje przeżywały wyjątkową biedę i brak dostępu do edukacji, co ograniczało możliwości wydawania książek.
Tabela – Kiedy drukowano mniej niż 2 książki na 1 mieszkańca?
| Rok | Kraj | Liczba książek na 1 mieszkańca |
|---|---|---|
| 1935 | Polska | 1.8 |
| 1945 | Wielka Brytania | 1.5 |
| 1960 | ZSRR | 1.9 |
| 1975 | Indie | 1.7 |
| 1980 | Chiny | 1.4 |
Wpływ wojny i kryzysu gospodarczego
Wojny i kryzysy gospodarcze to wydarzenia, które w najbardziej bezpośredni sposób ograniczały produkcję książek. Czasami krajowi, który starał się przetrwać trudne czasy, wystarczały jedynie podstawowe zasoby, a książki lądowały na dnie listy priorytetów. Przykładami takich sytuacji mogą być lata II wojny światowej, kiedy wiele krajów musiało zredukować produkcję książek z powodu braku papieru i farb, które były potrzebne do produkcji broni. W tych latach mniej niż 2 książki na 1 mieszkańca to był rzadki przypadek, ale występował.
Podobnie, w okresach kryzysów gospodarczych, takich jak wielki kryzys lat 30. XX wieku, producenci książek borykali się z dużymi trudnościami. Wtedy książki były luksusem, na który pozwolić mogli sobie tylko nieliczni. Mniejsza produkcja książek była skutkiem ubocznym trudnej sytuacji społecznej i politycznej, co sprawiało, że ludzie, zamiast inwestować w literaturę, musieli walczyć o codzienne przetrwanie.
