Jeśli spojrzysz w niebo w nocy, to na pewno zauważysz pewną rzecz: Gwiazda Polarna zawsze wydaje się być w tym samym miejscu. Jest jak ten kolega, który nigdy nie zmienia miejsca przy stole, nawet na najbardziej szalonych imprezach. Ale dlaczego tak się dzieje? Czy to magia, czy po prostu nieziemska stabilność? W tym poradniku rozwikłamy tę tajemnicę!
Co to jest Gwiazda Polarna?
Zanim przejdziemy do odpowiedzi na pytanie, wyjaśnijmy, czym w ogóle jest Gwiazda Polarna. Gwiazda Polarna, znana również jako Polaris, jest jedną z najjaśniejszych gwiazd na niebie, a jej największą cechą charakterystyczną jest to, że znajduje się prawie dokładnie nad północnym biegunem nieba. To oznacza, że wskazuje na północ, co sprawia, że jest użyteczna w nawigacji, szczególnie w nocnych podróżach.
Choć w rzeczywistości Gwiazda Polarna nie jest dokładnie w centrum, to dla nas, z naszej perspektywy na Ziemi, wydaje się, że to ona stoi w jednym miejscu, podczas gdy reszta nieba wiruje wokół niej. Właśnie dlatego jest nazywana “gwiazdą, która nigdy nie rusza się z miejsca”. W rzeczywistości jednak nie jest to wcale takie proste!
To, co sprawia, że Gwiazda Polarna wydaje się stać w jednym miejscu, to jej bliskość do tzw. biegunu niebieskiego — punktu na niebie, wokół którego obraca się cała sfera gwiazd. Z tego powodu, kiedy Ziemia obraca się wokół swojej osi, Gwiazda Polarna pozostaje na niebie niemal nieruchoma. Tak, to całkiem proste, jak nawigowanie na kompasie!
Dlaczego wszystko wiruje wokół niej?
Żeby zrozumieć, dlaczego Gwiazda Polarna nie zmienia swojego miejsca, musimy przyjrzeć się temu, jak działa ruch obrotowy Ziemi. Ziemia obraca się wokół swojej osi, co sprawia, że niebo nad nami zdaje się obracać w ciągu nocy. Jednak ta oś obrotu Ziemi jest ustawiona w taki sposób, że jest blisko tej samej linii, wokół której obracają się gwiazdy na niebie.
Oś obrotu Ziemi jest nieco pochylona względem orbity, którą Ziemia opisuje wokół Słońca, co prowadzi do tego, że Ziemia obraca się jak kręcący się bączek. Tak jak bączek ma stały punkt, wokół którego wiruje, tak Ziemia ma swój punkt — a tym punktem jest północny biegun nieba, który znajduje się tuż przy Gwiazdzie Polarnej.
Dlatego Gwiazda Polarna pozostaje na niemal tym samym miejscu na niebie. Warto jednak zauważyć, że nie jest jedyną gwiazdą, która może pełnić taką funkcję. W przeszłości inne gwiazdy były w pobliżu północnego bieguna nieba, a w przyszłości również inne gwiazdy przejmą tę rolę, ale na razie Gwiazda Polarna jest naszą niebiańską wskazówką.
Jak to wygląda z perspektywy czasu?
Choć teraz Gwiazda Polarna znajduje się blisko bieguna nieba, tak naprawdę jest to efekt przypadkowy. Ziemia nie jest statyczna, a jej oś obrotu zmienia kierunek w czasie. To zjawisko, zwane precesją, powoduje, że oś Ziemi w ciągu około 26 000 lat zatacza ogromne koło na niebie.
Precesja oznacza, że Gwiazda Polarna nie zawsze będzie znajdować się w tym samym miejscu. Choć teraz jest w pobliżu bieguna, w przeszłości, około 5 000 lat temu, była to inna gwiazda — Thuban w gwiazdozbiorze Smoka. A w przyszłości, za kilka tysięcy lat, rolę Gwiazdy Polarnej przejmie inna gwiazda, np. Vega z konstelacji Liry. Tak, Gwiazdy Polarne to tak naprawdę zmienne celebrytki nieba!
Oczywiście, przez te kilkanaście tysięcy lat zmiany są praktycznie niezauważalne, ale z astronomicznego punktu widzenia jest to bardzo długi czas. Tak więc nie ma się co martwić — Gwiazda Polarna nie zniknie nam z nieba w najbliższym czasie!
Podsumowanie: Gwiazda Polarna – wieczna czy zmienna?
Chociaż Gwiazda Polarna wydaje się być nieruchoma na niebie, w rzeczywistości jest to efekt jej bliskości do północnego bieguna nieba oraz faktu, że Ziemia obraca się wokół stałej osi. Dzięki temu wydaje się, że Gwiazda Polarna nigdy nie zmienia swojego miejsca, podczas gdy reszta nieba kręci się wokół niej.
To, że teraz jest tak stabilna, wynika z precesji, czyli bardzo powolnego procesu, który sprawia, że Ziemia zmienia kierunek swojego obrotu. Ostatecznie jednak Gwiazda Polarna nie będzie zawsze na tym samym miejscu na niebie. Ale nie martw się, zanim to nastąpi, minie wiele tysięcy lat!
Na razie możemy cieszyć się jej obecnością, wykorzystywać ją do nawigacji i podziwiać jej wieczną stabilność. Tak, jak wiesz, nie ma nic bardziej stabilnego niż gwiazda, która zawsze trzyma się swojego miejsca w firmamencie!
